17’nci yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun duraklama döneminde yaşadığı sıkıntıların ve sebeplerinin ne olduğu konusunda Koçi Bey tarafından, IV. Murat ve sonrasında Sultan İbrahim’e sunulmuş eleştirel tarzdaki ilk yazılı rapordur.
Koçi Bey Risalesini günümüze uyarlayacak olursak devlet denetleme kurulu raporları veya teftiş kurulu raporları ile benzerlik gösterdiği görülecektir.
Risalede, devlet teşkilatındaki bozukluklar bizzat sultanı eleştirecek bir şekilde izah edilmiş ve bu bozuklukların giderilmesi için tavsiyelerle birlikle bir sultanın nasıl davranması gerektiği anlatılmaktadır.
Koçi Bey’in tespitleri şöyledir:
Yüksek dereceli memurların atamalarında mesleki yeterliliklerin dikkate alınmaması.
Atamaların sarayda padişaha yakın çevrelerden ve rüşvet karşılığı yapılması.
Rüşvetin devletin tüm kademelerinde yaygınlaşması.
Vergilerin artan masrafları karşılamak amacıyla artırılması.
Vergisini veremeyen halk üzerinde yöneticiler tarafından baskı uygulanması.
Şeyhülislam (dini konularda en yüksek derecede bilgi ve yetkiye sahip olan kimse) ve kazaskerlerin (Osmanlı Devleti'nde şeri davalara bakan askeri hakim) faziletli, bilgili insanlardan seçilmemesi.
Soru şudur:
1650 yılında İstanbul’da ölen yazar, düşünür ve devlet adamı Koçi Bey, günümüzde yaşasaydı Türkiye’nin içinde bulunduğu sıkıntılarla ilgili nasıl tespitler yapardı?
